Trong tất cả các loại hình báo chí, tin là một trong những thể loại cơ bản, phổ biến nhất, năng động nhất, có vai trò quan trọng trong hệ thống các thể loại báo chí và thể hiện rõ nhất sự nhạy bén, tính xác thực của báo chí trong việc phản ánh một hiện thực luôn vận động, biến đổi.
Sự khác biệt về phương diện thể loại của tin là ở chỗ nó có cách thức riêng trong việc phản ánh những sự kiện thời sự. Chính điều đó đã tạo ra những điểm đặc trưng về nội dung và hình thức của thể loại. Bên cạnh yêu cầu về ngôn ngữ ngắn gọn, súc tích, trực tiếp; nội dung của tin gắn liền với các yêu cầu thông tin cơ bản (cái gì, ở đâu, ai, khi nào, tại sao và như thế nào). Nói đến tin là nói đến sự kiện.
Bởi vì, sự kiện là đối tượng nhận thức, phản ánh của thể loại tin, đồng thời là nội dung của tin. Tuy nhiên, thể loại tin có nhiều dạng (tin vắn, tin ngắn, tin tường thuật, tin tổng hợp,…) và ở mỗi dạng tin lại có những đặc trưng trong yêu cầu về các yếu tố thông tin cơ bản phù hợp với chất liệu làm tin và cũng là tính chất, quy mô sự kiện. Trong bài viết này, chúng tôi muốn chia sẻ thêm về tin tường thuật – một dạng tin thường gặp hàng ngày trên các phương tiện truyền thông đại chúng.
Bác Hồ phát biểu trong một cuộc họp Quốc hội (ảnh tư liệu).
Có thể thấy rõ một vấn đề mà các bạn phóng viên trẻ thường vấp phải trong việc thực hiện tin tường thuật là không bám sát yêu cầu thể loại, dẫn tới hạn chế trong chất lượng của tin. Không ít phóng viên khi được giao đi dự các sự kiện lớn, các hội nghị, hội thảo quan trọng – đối tượng phản ánh của tin tường thuật – chỉ bám theo báo cáo, có khi còn «bê nguyên xi» cả một đoạn trong báo cáo sơ tổng kết vào trong tin. Trong thời đại công nghệ phát triển, «công nghệ copy-paste» được các bạn trẻ phát huy tối đa mà thậm chí còn không biết chọn lọc các chi tiết cho tác phẩm của mình.
Lý giải hạn chế này có nhiều nguyên nhân: (1) do thiếu sự hướng dẫn của cán bộ quản lý – biên tập; (2) do bản thân «lười… ngồi hội nghị»; (3) do thiếu kiến thức về lĩnh vực của sự kiện; (4) do không chịu học hỏi,… Có lần tôi đi dự một cuộc hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm của một ngành, chẳng hề thấy cô phóng viên đã được phân công đi dự, vậy mà hôm sau thấy hẳn một cái tin trên báo dài trên 500 chữ. Khổ nỗi, phần thảo luận, góp ý, đề xuất khá sôi nổi về nhiều vấn đề quan trọng tại hội nghị chỉ được phản ánh độ hai mươi từ chung chung. Hay không ít lần ở những sự kiện quan trọng khác, mới thấy thấp thoáng bóng anh phóng viên của chính tờ báo mình «xẹt vô» xin cái báo cáo, dăm phút sau đã biến mất (!?)
Nếu đã qua đào tạo hoặc các lớp bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ báo chí, hẳn các nhà báo đang làm nghề biết rằng: yêu cầu thông tin cơ bản quan trọng nhất đối với tin tường thuật là «cái gì» và «như thế nào». Điểm nổi bật của dạng tin này là bám sát theo tiến trình diễn biến có thật của sự kiện trong khi thông tin. Khác với tin vắn và tin ngắn, tin tường thuật thường được dùng để phản ánh những sự kiện lớn, nổi bật có thể thu hút sự quan tâm của công chúng. Nếu như tin tổng hợp được dùng trong trường hợp khi phải đồng thời thông báo về hàng loạt những sự việc, sự kiện có tầm quan trọng ngang nhau; thì tin tường thuật tập trung chú ý khai thác có hệ thống sự vận động của mỗi sự kiện.
Mỗi chi tiết trong tin tường thuật là một biểu hiện cụ thể hay một phán đoán, nhận định về đặc điểm, ý nghĩa của một giai đoạn vận động của sự kiện. Trong tin tường thuật, các chi tiết của sự kiện lần lượt xuất hiện theo trật tự thời gian của diễn biến sự kiện một cách khách quan. Tạm bỏ qua một thực tế là một số ít cán bộ biên tập, quản lý không nắm vững chuyên môn nghiệp vụ báo chí, mỗi phóng viên cần nắm chắc một quy trình cơ bản cùng những yêu cầu thiết yếu khi tiếp cận sự kiện và chọn lọc yếu tố thông tin cơ bản.
Để có thể viết được tin theo đúng những tiêu chí thể loại, thông thường người ta tiến hành qua ba bước sau đây:
- Lựa chọn sự kiện là bước đi quan trọng đầu tiên;
- Lựa chọn dạng và mô hình phù hợp với sự kiện;
- Xác định các yếu tố thông tin cơ bản quan trọng hàng đầu để có thể bắt đầu đặt bút viết.
Tin tường thuật được sử dụng để phản ánh những sự kiện quan trọng như : mít tinh, đại hội, các cuộc đi thăm ngoại giao, các buổi lễ kỷ niệm long trọng, lễ khởi xây dựng hay khánh thành một công trình, một lễ hội truyền thống, một buổi biểu diễn nghệ thuật, một cuộc xử án,…
Tin tường thuật tập trung phản ánh những thông tin quan trọng, nổi bật, những vấn đề được bàn thảo, những ý kiến, chỉ đạo được nêu lên trong hội nghị, hội thảo và theo sát diễn biến của sự kiện.
Cái hay trong thuật ngữ báo chí là khi «đặt tên» cho các thể loại, các dạng trong hệ thống loại thể báo chí. Vì thế, các nhà Báo chí học đã sử dụng chính đặc trưng «thông tin đại chúng» với tiêu chí là cụ thể, trực tiếp, dễ hiểu, súc tích để đặt tên cho thể loại báo chí. Nói «tin ngắn» là bởi vì nó… ngắn, gọi là «bài điều tra» do nội dung chủ yếu là phản ánh một cuộc điều tra, mang tên «bài bình luận» bởi rằng đấy là bài báo lấy yếu tố bình và luận làm chủ đạo, thể loại «ký chân dung» chắc chắn phải chọn yếu tố nhân vật làm trung tâm,…
Đã là «tin tường thuật» một hội thảo, hội nghị tổng kết của một đơn vị, ngành hay về một chính sách, nghị quyết nào đó thì phải bám sát diễn tiến sự kiện, phản ánh được những chi tiết quan trọng, nổi bật của sự kiện, những thông tin vấn đề được bàn thảo, những ý kiến, chỉ đạo về giải pháp được nêu lên trong hội nghị, hội thảo chứ không thể mang nội dung, số liệu báo cáo đơn thuần.
Ths Tạ Đình Nghĩa
Nguồn: Theo Hội NBVN
Đang Online: 14
Tổng số truy cập: 498.641